چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت؟/ توسعه
نويسنده در پيش‌گفتار، كتاب حاضر را جلد اول از نوشته‌هاي خود درباره‌ي موضوع توسعه و عقب‌ماندگي ايران مي‌داند و نويد مي‌دهد كه در آينده، سه جلد ديگر به دنبال اين كتاب منتشر شود كه در هر يك به بُعدي از وجوه توسعه خواهد پرداخت. «سه جلد ديگر، مطالعاتي است درباره‌ي چگونگي توسعه‌ي ايران كه به ترتيب در زمينه‌هاي اقتصادي، سياسي و فرهنگي - اجتماعي تنظيم شده‌اند. به عبارت ديگر، جلد دوم درباره‌ي توسعه اقتصادي، جلد سوم درباره‌ي توسعه سياسي و جلد چهارم درباره‌ي توسعه‌ي اجتماعي است» (ص 17).
به اعتقاد نويسنده، اين كتاب يك اثر تاريخي صِرف نيست، بلكه اثري جامعه‌شناختي نيز هست كه با ديدگاه انتقادي (روش انتقادي) نوشته شده است و هدف آن «نه كشف اطلاعات تاريخي جديد، بلكه دفاع از يك نظريه است» (ص 18). نويسنده، معتقد است كه عقب‌افتادگي ايران، از يك سو به عوامل اقليمي و از سوي ديگر به عوامل اقتصادي، سياسي، اجتماعي، فرهنگي و ديني مربوط مي‌شود. اين كتاب عمدتا نقش آن دسته از عوامل اقليمي، تاريخي، ديني و فكري را مورد بررسي قرار مي‌دهد كه در شرايط تاريخي مشخص، هر يك از اين عوامل داراي نقش بازدارنده يا پيش‌برنده در توسعه‌ي جامعه بوده‌اند (صص 19 و 20).
